گنبد خشتی، یادگار معماری تیموری در بافت تاریخی مشهد
تاریخ انتشار: ۱۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۰۹۸۰۷
ایسنا/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: تعداد زیاد بناهای به جای مانده از دوران تیموری در خراسان به دلیل توجه خاص برخی از پادشاهان آن سلسله چون شاهرخ تیموری و شخصیت‌های مهم آن زمان مانند گوهرشاد، غیاث‌الدین پیراحمد خوافی، امیر علیشیر نوایی و معماران توانایی چون قوام‌الدین و غیاث‌الدین شیرازی است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رجبعلی لباف خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تقریبا در تمام مدت سلطنت شاهرخ تیموری خراسان از رونق و آبادانی نسبی برخوردار بوده و در برخی شهرهای خراسان مانند مشهد، خرگرد، تربت جام و تایباد بناهای باشکوه و مجللی به همت آن بزرگان ساخته شده است.
وی اضافه کرد: شهر مشهد گویا از این موهبات بیشتر برخوردار شده و دلایل عمده آن در درجه اول وجود حرم مطهر امام رضا(ع) و دیگر حضور و حمایت سادات مشهد به ویژه روسای آنها یا نقیبان در جایگاه حاکمان واقعی مشهد بوده است.
لباف خانیکی عنوان کرد: یکی از نقبای پرنفوذ و محترم سادات موسوی مشهد در آن دوران «امیر سلطان غیاث‌الدین» بود. او در سال ۸۳۲ هجری قمری در مشهد وفات یافت و در فاصله حدود ۵۰۰ متری شمال حرم مطهر به خاک سپرده و ظاهرا در همان زمان بنایی بر فراز گورش ساخته شد که بعدها به «گنبد خشتی» معروف شده است.
وی خاطرنشان کرد: گنبد خشتی که احتمالا نام خود را از ساختارآجری گنبد اولیه آن گرفته، بنایی با نمای چهار ضلعی در بیرون و چلیپایی(صلیبی شکل) در درون و گنبدی ۲ پوش به ارتفاع ۱۴/۹ متر بر فراز ساقه‌ای بلند و آجری است.
این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: ظاهرا تغییر و تحولات فراوانی که در این بنا صورت گرفته چهره اولیه و واقعی آن را دگرگون کرده است. در این رابطه برنارد اوکین، ایران‌شناس ایرلندی، گفته: ظاهر اصلی بنا را به دشواری می‌توان تعیین کرد چون در این ساختمان مرمت‌های بی‌شماری در دوره‌های گوناگون صورت گرفته است.
لباف خانیکی افزود: تا دهه‌های اخیر بدنه بنا منظر منظم و مطلوبی نداشت و ساقه گنبد با کاشی‌های سفید، آبی، سیاه و کتیبه‌ای درشت خط بر حاشیه بالایی ساقه نقش بسته بود که از اصالت و زیبایی چندانی درخور بنا برخوردار نبود. اخیرا اما تزئینات کاشی جمع‌آوری شده و بدنه‌های خارجی بنا با آجر نماسازی شده است.
وی تصریح کرد: نمای بیرونی این بنا که در حال حاضر به «امام‌زاده محمد» معروف است، یک فضای مکعب شکل آجری با درگاهی‌ها و طاق‌نماهایی بر بدنه با گنبدی آجری به چشم می‌آید که بر فراز ساقه‌ای استوانه‌ای استقرار یافته و درگاهی‌هایی جهت روشن کردن فضای داخلی بنا بر ساقه استوانه‌ای تعبیه شده است. فضای چلیپایی داخلی دارای چهار ایوان بوده و با گوشوارهایی حد فاصل ایوان‌ها با ترکیب موزون قاب‌ها و مقرنس‌ها به زیبایی آراسته شده است.
این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی اظهار کرد: مقرنس‌ها از گوشه‌ها آغاز شده و لچکی‌های طرفین طاق‌ها و تمام زیر گنبد را پر کرده‌اند و در مرکز پوشش گنبدی بنا به گونه‌ای جمع شده‌اند که تشکیل یک دایره مقعر یا شمسه داده‌اند. سطوح پر و خالی و سایه روشنی که بر اثر تابش نور از نورگیرهای ساقه گنبد ایجاد شده، منظره بدیع و زیبایی را موجب شده است.
لباف‌خانیکی گفت: در جریان مرمت‌های سال ۱۳۵۶ خورشیدی یک سردابه در زیر کف ظاهر شد که آن نیز نقشه صلیبی شکل داشته و در قسمت مرکزی آن ستون باریکی استوار شده است تا پایه طاق‌ها و طویزه‌های پوشش سردابه را نگاه دارد. تزئینات بنا علاوه بر مقرنس‌ها و ترنج‌های گچی طرح‌های اسلیمی‌ها و کتیبه‌هایی بر ازاره‌ها را نیز شامل می‌شود.
وی یادآور شد: گنبد خشتی در تاریخ پنجم اردیبهشت سال ۱۳۵۶ به شماره ۶۱۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: گردشگري آثار تاریخی بناي تاريخي گنبد خشتی مشهد بافت تاريخي تيموريان ثبت آثار جام جهانی ۲۰۲۲ قطر قیمت طلا تعطیلی مدارس تيم ملی فوتبال ايران گنبد خشتی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۰۹۸۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای طرح چهارشنبه‌های اجتماعی در پنج محله گرگان
اسماعیل تیموری گفت: طرح چهارشنبه‌های اجتماعی با همت سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری گرگان و با حمایت مدیریت شهری و در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی از امروز در محلات (جامی، شهریار، حافظ، خیام و کیانشهر) گرگان آغاز شد.
او افزود: برگزاری کلاس‌های مشاوره خانواده، فردی، حقوقی و ... که دسترسی مردم به آنها سخت است و همچنین برگزاری کارگاه‌های متعدد در حوزه آسیب‌های اجتماعی از برنامه‌های مربوط به چهارشنبه‌های اجتماعی است.
تیموری ادامه داد: ایجاد غرفه‌های فروش محصولات صنایع دستی و همچنین برگزاری جشن هزار نفری از دیگر برنامه‌های چهارشنبه‌های اجتماعی است.
او گفت: چهارشنبه‌های اجتماعی در قالب ۴۶ محله و در ۱۲ مرحله تا پایان سال برگزار خواهد شد.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان